Denkstof: Can you do it?

Heb jij de Belle van september al gelezen? In de Denkstof is een foutje geslopen bij de credits. De juiste credits zijn: Met dank aan Pia Crul www.piacrul.nl. Lees ook haar boek Lefgasten voor jongeren: een training voor meer zelfvertrouwen en motivatie www.lefgasten.nl. Lees hieronder deze toffe Denkstof nog een keer.

Terwijl je je sportschoenen aantrekt, zie je buiten de eerste regendruppels vallen – drup drup. Meer heb jij niet nodig. Je motivatie zakt direct in je hardloopschoenen en snel trek je ze weer uit. Je ploft op de bank en belooft jezelf: morgen ga ik echt.

Volgens Pia Crul is motivatie iets waar je mee geboren wordt. Dat is er gewoon en dat kan groeien. Pia is faalangst- en motivatiedeskundige en weet hier alles van. Grote kans dat jij nu denkt: wat heeft faalangst dan met motivatie te maken? Nou, alles.

Motivatie en discipline

Iedereen heeft motivatie. Je ziet het al bij jonge kinderen. Ook jij bent vast weleens gemotiveerd om een doel te bereiken. Je spaart voor die toffe sneakers, leert voor je toetsen, sport voor een betere conditie of neemt haarmaskers voor zo’n mooie volle bos. Discipline zorgt ervoor dat je je doel ook bereikt. Een week sparen levert geen nieuwe sneakers op en één haarmasker niet het gewenste resultaat. Daarvoor moet je wel een beetje doorzetten. Pia zegt dat heel mooi: “Je motivatie is de motor en discipline is de brandstof.”

Heb je full focus, dan komt discipline in een goede flow en bereik je je doel

Dat klinkt goed, maar… er zit wel een dikke ‘maar’ aan. Motivatie heeft namelijk wel ruimte nodig. Als jouw hoofd VOL zit, is er geen ruimte voor al die mooie plannen en dus ook niet voor motivatie. Heb je full focus, dan komt discipline in een goede flow en bereik je je doel.

Motivatiedip

Het gaat mis als er een blokkade ontstaat. En faalangst is zo’n blokkade. Pia: “Je leert keihard, maar je denkvermogen blokkeert.” Omdat het dus lijkt alsof je hersens niet meer werken tijdens zo’n toets, krijg jij een laag cijfer of erger nog: een dikke onvoldoende. Gebeurt dat één keer, dan is dat niet tof. Gebeurt dat vaker, dan krijg je minder zin om te leren. Mensen om je heen gaan roepen dat je beter je best moet doen, want dan komt het goed. “Onzin”, zegt Pia. “Het komt niet goed door harder te leren!”

Nou, dan kun je net zo goed meteen stoppen met school, toch? Maar gelukkig: er is hoop. Volgens Pia zijn er verschillende blokkades die je motivatie om zeep helpen. “Het gaat om onzekerheid, boosheid en teleurstelling. Dit zijn emoties die je aandacht moet geven. Doe je dat niet, dan kun je je motivatie verliezen.” Aandacht is key.

Misschien is je verkering net uit, laat je vriendin je voor de zoveelste keer zitten of heb je weer een onvoldoende voor aardrijkskunde. En iedereen om je heen roept maar: “Even flink zijn, schouders eronder en doorgaan.” Als er geen ruimte is voor je emoties, dan is er ook steeds minder ruimte voor je motivatie. Je gezien en gehoord voelen is ontzettend belangrijk, volgens Pia. “Praat erover. Thuis, met je mentor of met je docent. Leg uit wat je voelt, dat je het zwaar vindt. Dat je wel wilt, maar dat het leren even niet lukt.”

Uitstelgedrag

Maar, even eerlijk. Hoe groot is je motivatie eigenlijk? Als je iets echt wilt, dan doe je dat toch gewoon? Hoe kan het dan dat je iedere keer weer een smoes weet te bedenken om maar niet te sporten, niet aan je huiswerk te beginnen… Het bekende uitstelgedrag.

Pia legt uit dat uitstellen ook kan komen door onzekerheid en dat het dan slim is om eerst kleine stapjes te zetten. Wat voor stappen zet jij als je ergens aan begint? Pia: “Ga eerst eens nadenken over wat je echt wilt en ga dan op onderzoek uit. Wees blij met elke stap die je zet. Lukt het even niet? Smijt dan niet meteen de deur dicht om vervolgens aan jezelf te gaan zitten twijfelen. Houd de deur open voor een volgend stapje.”

Wees blij met elke stap die je zet

Hoe je ergens mee omgaat heeft alles te maken met je zelfbeeld. Denk niet: dit overkomt mij, ik ben nu eenmaal zo. Denk: dit is niet wat ik wil, ik ga daar iets aan doen. Volgens Pia houd je zo de deur open naar herstel. Dan durf jij die volgende stap ineens wel gemotiveerd te zetten.

Dat lukt mij nooit

Misschien ben je wel bang dat het je niet kunt. Stel je voor dat jij een toets gaat maken met deze overtuiging. Op het moment dat jij denkt: ik kan dit niet, krijg je stress en maken je hersens adrenaline aan. Hartstikke handig als je in gevaar bent en op de vlucht moet, niet zo handig bij een toets. Je verliest daardoor namelijk je concentratie -wat überfrustrerend is- en uiteindelijk ook je motivatie.

Volgens Pia moet je onderzoeken of die gedachte van jou wel klopt. Pia: “Ik hoor zo vaak: thuis wist ik alles, of: ik heb het in de klas zelfs aan mijn buurvrouw uitgelegd. En vervolgens krijgt die buurvrouw een 8 en jij een 4.” Dat voelt natuurlijk niet eerlijk.

Motivatieboost

Pia: “Ik stel vaak de vraag: welk percentage geef jij je kennis als je rustig bent? Het kan zijn dat je dan 80% kennis hebt, maar tijdens de toets niets meer weet. Weten wat je snapt als je rustig bent, dat is je uitgangsgedachte. Je moet je hersens op waarde schatten als er geen spanning is. Dat je ontdekt: hé, als ik rustig ben, zijn mijn hersens voor wiskunde zeker een 8 waard.”

Dan vertelt Pia een ingewikkeld verhaal met woorden als cognitief en neuroplasticiteit. Wat ze uitlegt is het volgende: je hebt een oude gedachte ‘ik kan dit niet’ en die ga je vervangen door een nieuwe gedachte ‘mijn hersens zijn voor wiskunde een 8 waard’. Als je dit echt gelooft en je zegt dit een paar keer per dag tegen jezelf, dan vertrekt de oude gedachte -daahaaaag- en blijft de nieuwe gedachte over. Pia: “Gedachten heb je zelf in de hand. Deze kun je aanpassen van negatief naar positief. Je wordt dan echt rustiger – ook tijdens de toets – en krijgt daarmee een enorme motivatieboost. Je bent niet je gedachten, je hebt ze.”

Moet ik weer

Motivatieverlies kan ook komen door moet-gedachten. Die zorgen voor een zware druk. Je moet, omdat je anders in de problemen komt. Je moet, omdat je anders je ouders teleurstelt. Je moet, omdat je er anders niet bij hoort. Pia: “Daar krijg je ook een overdosis adrenaline van, gevolgd door moeite met je concentratie en omdat je die druk niet fijn vindt, ga je uitstellen en dat is het begin van motivatieverlies.”

Misschien heb jij ook wel het gevoel dat je continu van alles moet. Al die verwachtingen van anderen. Je leraar die jou tot het uiterste pusht, je zus die alles kan, waardoor jij je maar dom voelt, je opa en oma die iedere keer vragen hoe het op school gaat. Misschien goedbedoeld, maar jij krijgt er moet-gedachten van. En dat is niet fijn.

Vanuit de wil is het mogelijk om de verwachtingen van andere mensen minder belangrijk te maken. Waar doe je het allemaal voor. En voor wie? Of wil je iets presteren omdat je daar zelf een trots gevoel van krijgt? Pia: “Vanuit de wil word je motivatie groter en kun je je doelen halen. Vanuit moeten wordt het heel zwaar. Vanuit willen kun je hele kleine stapjes maken. Je doorbreekt een patroon en voelt je beter.”

Mislukken mag niet

Als je bang bent om te falen, kun je heel veel van jezelf vragen. Misschien val je wel onder die groep perfectionistische meiden bij wie een burn-out op de loer ligt. Je presteert best goed bij de toetsen, dus het valt niet zo op. Maar je gaat ver over het randje omdat je veel te lang doorleert. Dit is een hele ongezonde vorm van resultaten halen. De stress vooraf is veel te hoog. Pia noemt dit: verborgen faalangst.

Als je een overdosis adrenaline krijgt die je niet gebruikt om te vechten of te vluchten, dan zoekt de adrenaline een zwakke plek op in je lichaam. Misschien ken je het wel: buikpijn, hoofdpijn, onrustig gevoel, slecht slapen. Dat is echt niet oké, want het maakt alles nog ingewikkelder. Pia: “Het is alsof je een marathon probeert te lopen met een gebroken been, dat gaat niet.”

Heb jij een motivatie-blokkade? Pak ‘m dan aan. Jij kunt dit.

Pia’s tips:

Tip 1: Praat erover. Dat lucht op!
Tip 2: Begin klein. Vier iedere mini-overwinning.
Tip 3: Verander negatieve gedachten in positieve gedachten. Daar word je blij van!
Tip 4: Zet willen tegenover moeten. Willen is zoveel leuker.

Foto: Ineke Linssen
Tekst: Ity van Dusschoten
Met dank aan Pia Crul. Lees ook haar boek Lefgasten voor jongeren: een training voor meer zelfvertrouwen en motivatie.